Төлеби ауданына қарасты Тасарық ауылдық округі Оңтүстік елді мекенінің тұрғыны Шонов Қалмахан өзінің үй іргелік 0,80 га жеріне тамшылатып суару жүйесін енгізе отырып, құлпынай өсіруде.
Дәмімен ғана емес, денсаулыққа тигізер пайдасымен үлкеннің де кішінің де сүйікті жидегіне айналған құлпынайға деген сұраныс төмендеген емес. Құлпынай көшеттерінің «Виктория», «Черный принц», «Клер» сортын арнайы жабынды астында егіп, құрғашылықтан сақтау үшін тұрақты түрде суарылып отырады. Су шығынын үнемдеу үшін тамшылатып суару жүйесі қолданылған. Бұл әдістің тиімділігі сол, өсімдік уақытылы суарылады әрі тіршілік нәрі әрбір көшеттің тамырына дейін барады. Ешқандай химиялық тыңайтқышсыз, табиғи жолмен өсіріліп, піскен құлпынайды теру жұмысы жүргізілуде. Шаруа күніне 350-500 кг дейін құлпынай жинап, тәтті жидек теру ісіне ауыл тұрғындары көмек беріп, 6 адам жұмыспен қамтылып, өнімді сауда орындарына жеткізуде.
Айта кетейік, құлпынайдың денсаулыққа келтірер пайдасына қышқылдардың аз мөлшерде асқорыту трактін тітіркендірмейтінін жатқызуға болады. Ішектің емі мен тазаруына талшығы көмектеседі. Айтпақшы, сол талшықтың пайдасы ішектің бұлшық еттерін тезірек және қарқынды түрде қысқартуға мәжбүрлеп, тамақ түйірінің сапалы араластырылуын және оның ферменттерінің жақсы өңдеуін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар құлпынай кейбір бақша жидектерімен салыстырғанда тәтті дәмге ие. Оған қоса, химиялық құрамында қышқылдардың кең жиынтығы бар жидек ас қорыту ферменттерінің өндірісін ынталандырады және асқазан мен ішек шырынын босатуға көмектеседі. Құлпынайдың бұл пайдалы қасиеттері бірге азықтың ас қорыту процесін және оның толық ассимиляция процесін барынша оңтайландыруға көмектеседі. Пайдалы қасиеттері өте бай құлпынай құрымындағы дәрумендер қарақат жемісіндегі дәрумендерден асып түспейді. Ондағы витаминдердің саны тек кейбір цитрус жемістерінен тұрады, ал оған қабықтың витамині ескеріледі. Бірақ егер сіз жарты килограмм құлпынай немесе лимонның қайсысын жеу жеңілірек дегенді ойласаңыз, онда жидек үлкен артықшылыққа ие болады.
Оның химиялық құрамы аскорбин қышқылына және А витаминіне бай. Құлпынайдағы бұл дәрумендер иммундық мәртебесін көтеру және иммундық жүйенің жасушаларын белсендіру қасиеттеріне ие. Құлпынайдағы А дәрумені, сонымен қатар – көру органдары үшін аса қажетті зат. Дәл оның қасиеттері көздің қалыпты қабылдауын қамтамасыз етеді, әсіресе түнде. Ағза энергиясын және материалды алмасудың көптеген реакцияларын жүргізеді және майларды және қанттарды бөлу процестеріне және жаңа тіндердің пайда болуына қажет.
Құлпынайдың адам денсаулығына пайдасы мол. Оқырман назарына оның бірқатарын ұсынамыз.
1. Құлпынай жүрек-қан тамырлары ауруларының алдын алады
Бүгінгі таңда бүкіл әлем бойынша жүрек-қан тамырлары ауруларынан қайтыс болып жатқан адамдар саны күн санап көбейіп келеді. Егер бұл жемісті өзіңіздің ас мәзіріңізге қосатын болсаңыз, аталған аурудың алдын алуға болады. Өйткені, оның құрамында холестерин деңгейін төмендететін эллаговалық қышқыл бар. Сонымен қатар, құлпынайдағы С дәрумені қан тамырларын қалыпты деңгейде ұстайды.
2. Құлпынай жемісі беттегі пигменттік дақтарды кетіреді
Егер теріңізді ағартып, секпілдер мен пигменттік дақтардан құтылғыңыз келсе, бетіңізге құлпынайдан маска жасаңыз. Алайда әуелі білегіңізге жасап көріңіз. Егер бәрі жақсы болса, бетіңізге пайдаланып көруге болады. Мұндай масканы аптасына 1-2 рет жасап тұрған дұрыс.
3. Құлпынайдан жасалған маска безеу мен қабынуға қарсы көмектеседі
Егер теріңізге түрлі бөртпелер шығып мазалайтын болса, онда ойланбастан құлпынайдың түйінінен маска дайындаңыз. Себебі, оның құрамында тері ауруларымен белсенді күресетін антиоксиданттар бар.
4. Бұл жеміс кәріліктен де сақтайды
Құлпынайдағы антиоксиданттар кәрілікпен күреседі. Ол үшін түскі тамақтан соң 40 минуттан кейін құлпынай жеу қажет.
5. Құлпынай тісіңізді ағартады
Құлпынайдың құрамындағы С дәрумені тісті сарғаюдан құтқарады.
6. Көздің көруін жақсартады
Жыл өте келе көзіңіздің көруі де нашарлай түсетіні анық. Құлпынай құрамындағы С дәрумені, органикалық қышқылдар, флавоноидтер көз ауруларының алдын алады.
Құлпынайдың тағамдық және калориялық құндылығы. Сонымен, құлпынайдың химиялық құрамы өте аз калориядан тұрады. Тіпті басқа калориялармен және судағы жидектермен салыстырғанда: құлпынайдағы калория мөлшері – 100 граммға 37 ккал ғана. Әсіресе үлкен және сулы сорттарда тіпті аз калорияға ие. Сондай-ақ, осындай құрамы диеталық қасиетке толы құлпынай ағзада өте жақсы сіңіріледі.Құрамындағы оңай еритін қант қайтадан тез энергияға айналады. Құлпынайдың денсаулыққа келтірер пайдасына қышқылдардың аз мөлшерде асқорыту трактін тітіркендірмейтінін жатқызуға болады. Ішектің емі мен тазаруына талшығы көмектеседі. Айтпақшы, сол талшықтың пайдасы ішектің бұлшық еттерін тезірек және қарқынды түрде қысқартуға мәжбүрлеп, тамақ түйірінің сапалы араластырылуын және оның ферменттерінің жақсы өңдеуін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар құлпынай кейбір бақша жидектерімен салыстырғанда тәтті дәмге ие. Оған қоса, химиялық құрамында қышқылдардың кең жиынтығы бар жидек ас қорыту ферменттерінің өндірісін ынталандырады және асқазан мен ішек шырынын босатуға көмектеседі. Құлпынайдың бұл пайдалы қасиеттері бірге азықтың ас қорыту процесін және оның толық ассимиляция процесін барынша оңтайландыруға көмектеседі.
Құлпынайдағы витаминдер. Пайдалы қасиеттері өте бай құлпынай құрымындағы дәрумендер қарақат жемісіндегі дәрумендерден асып түспейді. Ондағы витаминдердің саны тек кейбір цитрус жемістерінен тұрады, ал оған қабықтың витамині ескеріледі. Бірақ егер сіз жарты килограмм құлпынай немесе лимонның қайсысын жеу жеңілірек дегенді ойласаңыз, онда жидек үлкен артықшылыққа ие болады. Құлпынайдың химиялық құрамы аскорбин қышқылына және А витаминіне бай. Құлпынайдағы бұл дәрумендер иммундық мәртебесін көтеру және иммундық жүйенің жасушаларын белсендіру қасиеттеріне ие. Құлпынайдағы А дәрумені, сонымен қатар – көру органдары үшін аса қажетті зат. Дәл оның қасиеттері көздің қалыпты қабылдауын қамтамасыз етеді, әсіресе түнде. Ағза энергиясын және материалды алмасудың көптеген реакцияларын жүргізеді және майларды және қанттарды бөлу процестеріне және жаңа тіндердің пайда болуына қажет.
Құлпынайдағы пайдалы заттар. Құлпынайдың тағы бір құрамасы көптеген эфир майларымен, илік заттармен және минералды компоненттерімен құнды. Құлпынайдағы бұл пайдалы заттар өзінің танымал емдік қасиеттерін тудырады: асқазан-ішек жолдарының қалыпты жұмысын, холеретикалық және диуретикалық қабілеттілігін, антицистерлерді қорғауды, жүрек бұлшықеттерін қолдауды және шлактардан және холестеролдан қан тамырларын тазартуға көмектеседі. Құрамына кіретін фосфор мен кальций сүйек пен шеміршек тіннің қалыпты қалыптасуына, жарақаттардың емделуіне ықпал етеді. Ал қышқылдар және кейбір биологиялық белсенді заттар тұздарды алу және ерітудің емдік қасиеттеріне ие. Сондықтан пайдалы қасиеттері бар жидектерді буынның ұстамалы аурылары мен артрит кезінде пайдалануға ұсынылады.
Балалар мен жүкті әйелдер үшін құлпынай пайдалы. Құрамының тағы бір маңызды компоненті – фолий қышқылы. Ол денедегі көптеген реакциялардың толық ағыны үшін аса қажет. Ол сондай-ақ қалыпты ұрық дамуының маңызды стимуляторы ретінде болашақ ананы жүктілік кезінде қорғайды, ал баланың патологиялық дамудың ауытқуларынан сақтайды.
Бірақ жүкті және лактациядағы құлпынай кейбір сақтықпен пайдаланылуы керек: ол кейде аллергиялық реакциялар тудыруы мүмкін.
Құлпынай: пайдасы мен зияны. Өте сирек жағдайларда, пайдаланған кезде, организмнің осы жидекке ерекше реакциясы болуы мүмкін. Диарея немесе қатерлі ісік пайда болуы ықтимал, немесе кейде жай лоқсиды. Бірақ, әдетте, бақша тұтынушылары осы жидектердің олардың ағзаларына кері әсері бар екенінен хабардар болады. Тек осы жағдайларда ғана құлпынай қолдануға қарсы көрсетілімдер өте маңызды, бұл жағдайда жидекті тұтынуға болмайды. Сондай-ақ, құлпынай нарықта немесе дүкендердің сөрелерінде басқа да жидектерден бұрын көрінетіндігімен де ерекшеленеді. Оны түсіндіру оңай – кішкентай шалшық бұталар қардың астында қалып та жапырақтарын түсірмейді, көктемде тұрақты жылу пайда болғаннан кейін бірден гүлдей бастап, дереу жеміс береді. Ал жылыжайларда – одан да ертерек жемістенеді. Сондықтан көктемде жидектер ағзаға арналған пайдалы қасиеттерінің арқасында авитаминоздан құтқаратын бірден бір жеміс болып саналады. Сол себепті де құлпынайды ұзақ күтіп, жақсы көреді. Көптеп жеуге тырысады, содан кейін әр түрлі джемдер мен компосттарды дайындайды. Және бұл пайдалы бұрылыстар, өз кезегінде, қыста денсаулық пен ағзадағы күштерді сақтау үшін өте пайдалы болады.
