Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасымен Ұлттық жобалар аясында өңірлерде өндіріс орындары артып келеді. Төлеби ауданы өткен жиын негізінде ауыл шаруашылығы саласы бойынша мақсары өндіруден озат аудан атанды. Аудан шаруалары 13 мың тоннаға жуық майлы дақылдардан өнім жинады. Қазіргі таңда жеке кәсіпкер Ифтикар Қошқаров мақсарыдан жеке қаражаты есебінен май өңдеу цехын іске қосты. Дайындалған өнімді еліміздің барлық аймақтары мен Қытай, Өзбекстан және Ауғанстан елдерін сұйытылған маймен қамтып отыр.
Өнеркәсіп өнімінің көлемі қазірдің өзінде 758 миллиард теңгені құрады. Өсім негізінен сүт және тоқыма өнімдерін, сондай-ақ электр жабдықтарын өндіру есебінен болды. Жалпы өңірлік өнім көлемі 3 триллион теңгеден асты. Бұл ретте, ағымдағы жылы облыс экономикасына тартылған инвестициялар көлемі 1,4 есеге артты. 194 инвестициялық жобадан тұратын пул қалыптастырылды. Биыл оның 39-ы іске қосылды.
Өңдеу өнеркәсібіндегі кәсіпорындар да сенімді өсіп келеді. Тоқыма өндірісі 160,2%-ға, кокс пен мұнай өнімдері 119,7%-ға, басқа да металл емес минералды өнімдер 114,1%-ға, машина жасау 111,2%-ға, жиһаз өндірісі 140,3%-ға өсті. Жалпы алғанда өңдеу өнеркәсібінде 594 жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 30,2 миллиард теңгені құрайтын 20 жобаны іске асыру жоспарланған. Бүгінгі таңда 11 жоба іске қосылды.
Облыста шағын және орта бизнесті дамытуға қолайлы ахуал қалыптасқан. Осы жылы кәсіпкерлік субъектілерінің саны 28 мың бірлікке өсіп, 213 мыңды құрады. Жыл басынан бері 1 триллион теңгеден астам өнім өндірілді. Мемлекеттік қаржылық қолдау шаралары кәсіпорын табысының өсуіне тиімді әсер етеді. Кәсіпкерлікті дамытудың ұлттық жобасы арқылы ағымдағы жылдың 10 айында бизнес субъектілері жеңілдетілген несиемен қамтамасыз етуге 21,3 миллиард теңге алды. Кәсіпкерлердің басым бөлігі ауыл шаруашылығымен (48,3%), сауда-саттықпен (23,3%), туризммен (20,3%) және өнеркәсіппен (6%) айналысады.
Ауыл шаруашылығы – өңір экономикасының маңызды салаларының бірі. Жыл басынан бері салаға 88,5 миллиард теңге инвестициялар тартылды.
Өңірдегі АӨК дамытудың маңызды бағыттарының бірі жаңа технологияларды пайдалану болып отыр. 31 788 га жерде су үнемдеу технологиясы енгізілді. Ал «бір ауданнан жылына 2-3 өнім алу» жобасы суды 2 есе үнемдеуге мүмкіндік берді.
Қарқынды бау-бақша көлемі 5405 га-ға дейін жеткізілді. Нәтижесінде өнім 5 есеге артып отыр: шаруалар 300-350 центнерге дейін өнім жинайды. Бұрын бұл көрсеткіш 60-70 центнер деңгейінде болатын. Өңірде жылыжайдың жалпы көлемі 1640 га жетті. Сонымен қатар, 500 га жерге жаңа жылыжай салу жоспарда бар. Ал Сауран өңірінде көкөніс сақтайтын қойманың құрылысы басталды. Облыс халқының 80%-ы ауылдарда тұрады. Облыста алты бағыт бойынша жүзеге асырылып жатқан «Ауыл аманаты» жобасы ауыл тұрғындары үшін игілікті көмекке айналды. Қазірдің өзінде 17,3 миллиард теңге сомасына 2877 жоба қаржыландырылды. Бағдарламаның арқасында атаулы әлеуметтік көмек алушылардың саны азайып, өңдеуші кәсіпорындардың жүктемесі артып, жаңадан ашылған жеке кәсіпкерлерден түсетін қосымша салық түсімдері артты.
2023 жылы іске қосылған жобалардың қатарында мал бордақылау алаңы, сыйымдылығы 3 мың тонна көкөніс сақтау қоймасы, жылына 50 тонна балық өндіретін балық зауыты, жаңбырлатып суару технологияларын енгізу, «Cotton -2» мақта өңдеу зауытын, сондай-ақ құс етін өндіретін құс фабрикасын, 50 гектарға қарқынды алма бағын кеңейту бар.
Ауыл шаруашылығы жануарлары үшін отандық толық жем өндіру, қалдықсыз өндірісті қамтамасыз ету, азық-түлік емес шикізатты пайдалану және зиянды қалдықтарды азайту, сондай-ақ қант өндірісінің қалдықтарын кешенді пайдалану арқылы қайта өңдеу кәсіпорындарының экологиялық жағдайын жақсарту қажет. Қазақстанда қант өндірісінің қалдықтарын пайдалана отырып, ауыл шаруашылығы жануарларына арналған жаңа жем өндіру бойынша жұмыс жүргізілмеді, бұл ауыл шаруашылығы жануарларын азықтандыруда жаңа жемшөпті пайдаланудың өзектілігі мен маңыздылығын көрсетеді.
Ауыл шаруашылығы малдарының өнімділігін арттырудың ең маңызды алғы шарты – қолда бар барлық азықтық құралдарды пайдалану және оларды сапалы азық түрінде үздіксіз қамтамасыз ету. Осыған байланысты мал шаруашылығында тамақ өңдеу өнеркәсібінің қалдықтары мен жанама өнімдерін толық және ұтымды пайдалану назар аударуға тұрарлық.
Көксәйек ауылдық округінде орналасқан шағын цех тәулігіне 4 тонна мақсары және мақта майын шығарады. Жоба құны – 250 млн теңге. Мұнда 16 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Мақта майы республика аумағына «Алтын» брендімен танымал.
Аудан әкімі Төлеген Телғараев шағын цех жұмысымен танысып, жыл өткен сайын мемлекет тарапынан кәсіпкерлер құқығын қорғау бағытында түрлі шара қолданып, заң талабын жеңілдетуге жағдай жасалуда екенін атап өтті. Іскер азаматтардың өндірісті өркендетіп, жұмыс орындары көбейтіп отырғанын айтып, шағын және орта бизнес тарапынан атқарылған жұмыстардың экономикаға қосылар үлесі мол екеніне тоқталды. Аудан аумағында шағын және орта бизнестің дамуына барынша серпін берілгенін, кәсіпкерліктің көкжиегі кеңеюде екенін түсіндірді.
Мақаламыздың соңында мақта майының пайдасы мен зияны жайлы аз-кем ақпаратты ұсынып отырмыз. Мақта майында майдың үш түрі бар. Бұл майдың құрамында қаныққан майлар бар. Қаныққан майлар сау емес майлар болып саналады, өйткені олар жүрек ауруына ықпал етуі мүмкін. Американдық жүрек қауымдастығы бір ас қасықта төрт грамнан аз қаныққан майы бар майларды таңдауды ұсынады. Мақта майының бір ас қасықында тек 3.5 грамм қаныққан май бар.
Сондай-ақ, бір ас қасық мақта майын жесеңіз, сіз 7 грамм полиқанықпаған май аласыз. Полиқанықпаған майлар бөлме температурасында сұйық болып табылады және оларды диетаңызда пайдалы емес майлардың (қаныққан май сияқты) орнына пайдалансаңыз, жүрек денсаулығын жақсартады.
Полиқанықпаған май қышқылдарының (PUFAs) екі түрлі түрі бар және мақта майы екеуін де қамтиды. USDA сәйкес, сіз омега-2 май қышқылдарының α-линолен қышқылының (ALA) ұсынылатын тәуліктік мөлшерінің 3 пайызын және линол қышқылының немесе омега қышқылдарының ұсынылатын тәуліктік мөлшерінің 58 пайызын (7 грамм) аласыз. -6 май қышқылдары.
Мақта майында аз мөлшерде моноқанықпаған майлар да бар. Моноқанықпаған майлар негізінен авокадо, жаңғақтар немесе тұқымдар сияқты өсімдік көздерінен келеді. MUFA деп те аталатын бір қанықпаған май қышқылдары HDL холестеринін немесе «жақсы» холестеринді арттырады деп саналады. Денсаулық сақтау мамандары аз пайдалы майларды (қаныққан және транс майлары сияқты) бір қанықпаған немесе полиқанықпаған майлармен ауыстыруды ұсынады. Тағамтану және диетология академиясы тұтынылатын калориялардың 15-20 пайызы қанықпаған май қышқылдарынан болуын ұсынады.
Мақта майында көмірсулар жоқ. Мақта майының болжалды гликемиялық жүктемесі нөлге тең. Мақта майында ақуыз жоқ.
Мақта майындағы микроэлементтер
Мақта майы диетаңызды Е дәруменімен толықтырады. Бір ас қасық мақта майын тұтынған кезде сіз 5 миллиграмнан сәл аз немесе ұсынылатын тәуліктік тұтынудың шамамен 32% аласыз. Е дәрумені немесе альфа-токоферол антиоксидант ретінде жасуша мембраналарында маңызды рөл атқарады және иммундық, антиоксиданттық, жасуша сигнализациясы және метаболикалық функциялары бар. Бұл маңызды витамин сонымен қатар қатерлі ісік, жүрек-тамыр аурулары, катаракта және қант диабетін қоса, кейбір аурулардан қорғауға көмектеседі.
Сондай-ақ бір ас қасық мақта майында К дәруменінің аз мөлшерін (бар болғаны 3 микрограмм немесе сіздің күнделікті құндылығыңыздың 4 пайызы) аласыз. К дәрумені қанның ұюы үшін маңызды. Мақта майын сақтаудың ең жақсы жолы қандай?
Мақта майы рапс майы, зәйтүн майы немесе тіпті мақсары майы сияқты пайдалы майлардың басқа түрлеріне қарағанда жоғары тұтану температурасына ие. Тұтану нүктесі немесе түтін нүктесі – бұл май түтіндей бастаған температура. Мақта майының түтін нүктесі шамамен 420°F (немесе 215°C) болғандықтан, ол көбінесе қуыру және басқа жоғары температурада пісіру әдістері үшін қолданылады. Кейбіреулер бұл қуыруға арналған ең пайдалы май деп айтады, өйткені оның құрамында кем дегенде бар кейбіреулері полиқанықпаған және бір қанықпаған майлар.
Егер сізде мақта дәніне аллергияңыз болса, жергілікті қолданғанда денеңіздің белгілі бір аймағында бөртпе пайда болуы мүмкін. Мақта майын тұтынғаннан кейінгі ауыр белгілерге беттің, тамақтың және/немесе ауыздың ісінуі, тыныс алудың қиындауы, қатты демікпе, іштің ауыруы, жүрек айнуы және құсу жатады.
Егер сізде мақта майына аллергия бар деп күдіктенсеңіз, дұрыс диагноз қою және симптомдарды басқару бойынша кеңес алу үшін денсаулық сақтау провайдеріңізбен сөйлесіңіз. Мақта майын тұтынған кезде сіз омега-3 және омега-6 май қышқылдарын, полиқанықпаған майлардың екі түрін тұтынуды арттырасыз. Омега-3 және омега-6 екеуі де маңызды майлар, олар сіздің диетаңызда тұтынуыңыз керек майлар, өйткені сіздің денеңіз оларды шығармайды. Мақта майындағы омега-3 май қышқылдары қанның ұюын және ағзадағы қабынуды азайтуға көмектеседі, сонымен қатар қан тамырларын кеңейтуге және қан қысымын төмендетуге көмектеседі. Дегенмен, майдың адам ағзасына қажетті EPA және DHA-ға айналуы төмен. ALA-ның тек 5%-ы ғана EPA-ға, ал ALA-ның 0.5%-дан азы DHA-ға айналады. Мақта майын майлы балықпен пісірген дұрыс.
Мақта майының құрамындағы омега-6 жүрек ауруларының қаупін азайтуға көмектеседі, сонымен қатар қатерлі ісік қаупін азайтуға көмектеседі. Мақта майындағы қанықпаған майлардың аз мөлшері де денсаулыққа пайдалы. Зерттеулер қаныққан майларды бір қанықпаған майлармен алмастыру жүрек-қан тамырлары ауруларының немесе жүрек-қан тамырлары ауруларынан өлім қаупін азайтатынын көрсетті. Сонымен қатар, зерттеулер моноқанықпаған майларды тұтынудың жоғарылауы барлық себептерден болатын өлім мен инсульт қаупін төмендететінін көрсетті. Егер сіз мақта майын диетаңызға қосуды шешсеңіз, бұл майдың кез келген басқа май сияқты май екенін есте ұстаған жөн. Май көмірсулар мен ақуыздар үшін бір грамм үшін төрт калориямен салыстырғанда бір грамм үшін тоғыз калория береді. Мақта майы сау май деп саналса да, салауатты салмаққа қол жеткізу және оны сақтау үшін оны қалыпты мөлшерде тұтыну керек.
Мақта майы – мақта өсімдіктерінің тұқымдарынан алынатын жиі қолданылатын өсімдік майы. Тұтас мақта тұқымында шамамен 15-20 пайыз май болады.
Мақта майы госсиполды кетіру үшін тазартылуы керек. Бұл табиғи токсин майға сары түс береді және өсімдікті жәндіктерден қорғайды. Тазартылмаған мақта майы кейде пестицид ретінде қолданылады. Бұл токсин бедеулікке және бауырдың зақымдалуына да байланысты болды. Мамандардың айтуынша, мақта майының құрамында тек 18 пайыз моноқанықпаған май бар, бірақ ішінара гидрленгенде оның мөлшері 50 пайызға дейін артады. Теориялық тұрғыдан мақта майы зәйтүн майына ұқсас қабынуға қарсы әсерге ие болуы мүмкін. Бұл жүрек ауруының қаупін азайтуға және артрит сияқты қабыну жағдайларының белгілерін жақсартуға көмектеседі. Дегенмен, мақта майының құрамында басқа өсімдік майларына қарағанда қаныққан май да жоғары, бұл керісінше әсер етуі мүмкін. Басқа, жүрекке қолайлы нұсқалар бар. Мақта майының құрамында теріге көптеген дәлелденген пайдасы бар антиоксидант болып табылатын Е дәруменінің жоғары мөлшері бар, соның ішінде жараның тез жазылуы. Сондай-ақ Е дәрумені тері жарасына, псориазға және басқа да тері аурулары мен жарақаттарына оң әсер ететіні дәлелденді.
