Түркістан облысында лимон өнімдерін жинау қарқынды жүріп жатыр. Соның бірі – Ордабасы ауданындағы «Елнұр-Айдар» шаруа қожалығы. Кооператив иесі Бақытжан Отанбаев 2017 жылдан бері жылыжайда лимон өсірумен айналысып келеді. Бүгінде шаруа қожалық өзіне тиесілі жер телімінен 40 тоннадан астам лимон өнім алды.
Аталған шаруа қожалық 2017 жылы 5 гектар жер телімінің 4 гектарына – алма, 0,5 гектарына – лимон, ал қалған алқапқа құлпынай егуден бастаған. Жылыжайға 707 дана лимон көшеті, 6 мың түп қызыл алманың көшеттері егілген. Шаруа қожалықта өнім жинау науқаны кезінде 6 адам жұмыспен қамтылады. Түркістан облысының тұрғындарына аталған жеміс туралы ақпаратты ұсынамыз.
Лимон суық тигенде таптырмас өнім екені бәрімізге мәлім. Иммунитетті нығайтудан басқа, сары жемістің үй тұрмысында да пайдасы көп екенін бірі білсе, бірі білмейді.
Сонымен лимонның пайдасы қандай?
- Металл ыдыстарды лимон қабығымен сүртіп, сумен жусаңыз, жарқырап шыға келеді.
- Күріштің бір-біріне жабыспай, шашырап піскенін қаласаңыз, 1 ас қасық лимон сығындысын пайдалансаңыз жеткілікті.
- Шәйнектің ішін қақтан тазартуда лимон таптырмас құрал. Лимонды қабығымен кесіп, үстінен су құйып, 10-15 мин қайнату керек.
- 5 ас қасық лимон шырыны қосылған сумен әйнек пен айнаны сүртсеңіз, барлық дақты кетіреді. Әрі үйдің ішіне жағымды иіс береді.
- Лимон микротолқынды пешті тазалауға, сондай-ақ оның ішіндегі жаман иісті жоюға көмектеседі. Ол үшін су құйылған стақанға бірнеше қасық лимон сығындысын қосып, пештің ішінде қыздыру керек. Кейін құрылғының ішін шүберекпен сүртіп алған жөн.
Лимон – денсаулық үшін бағалы, құрамында көптеген пайдалы зат бар жеміс. Лимон дәруменге өте бай. С, Е, РР, В дәрумен тобы, калий, кальций, натрий, магний, бал, цинк, темір, фосфор, марганец, фтор, бор, молибден, хлор – осының бәрін лимоннан табуға болады.
Лимонның дәмі ащы болғандықтан, оның шырынын сығып алып, суға араластырып ішкен жөн. Лимон шырыны адамның жұмыс істеу қабілетін арттырып, жүйке жүйесін бірқалыпты ұстайды, тұмау тию мен ағзаға инфекция түсуден сақтайды.
Күн сайын таңертең лимонның бір тілігін қайнаған суға салып ішсе, адамның ажары ашылады, оның үстіне бұл қоспа ағзадағы артық заттарды шығаруға көмектеседі.
Авиценна лимон шырынымен жатырға қатысты әйелдер ауруын емдеген. Лимонмен тісті тазалау да халық арасында кең таралды. Лимон тілігін екіге бөліп, тіске жабыстырып салып қою керек. Тіс аппақ болып тазарады. Десе де бұл әдісті үнемі қайталауға болмайды, өйткені тістің эмалі бұзылуы мүмкін.
Лимон шырынымен жөтелді де емдеуге болады. 10 минут лимонды жай отта қайнатып, шырынын сығып алып, ішу керек.
Күн сайын 1 стақан лимон шырынын ішіп тұрсаңыз, көктемгі әлсіздік сізден айналып өтеді. Лимонның пайдасы мұнымен біткен жоқ. Оны шаш күтіміне пайдалануға болады. Ол үшін суға лимон қосып, сол қоспамен шашты шаю керек.
Лимон бізге сонау Үндістан мен Қытай жерлерінен келген екен. Кезінде экзотикалық болған бұл жеміс қазірде елімізде орнығып, халқымыздың көңілінен шығып жатыр. Лимонның пайдасы мен зиянын біліп жүрейік.
Лимон – жыл бойы жасыл ағаштың жемісі. Оның құрамында пектин, эфир майлары, биофлавоноидтар бар. Лимон асқазандағы қорытуға көмектесетін заттардың бөлінуіне әсер етіп, ағзаға темір мен кальцийдің сіңіруін жеңілдететін энзимдарды бөледі. Өзі қышқыл болғанына қарамастан, ол асқазан суларының қышқылдығын төмендетеді. Әрине лимон құрамындағы С дәрумені жайлы айтпай қоймасқа болмайды. Ол жалпы иммунды жүйені жақсартып, түрлі ауруларға тосқауыл болады. Лимон ағзадан қажет емес кір-қоқыстарды шығаруға да көмектеседі. Мысалы ұзақ уақыт дәрі, антибиотик қабылдасаңыз, лимонның көмегімен бауырыңызды улы заттардан тазартсаңыз болады.
Лимон шырыны мен қабығы антисептикалық қасиетке ие. Онымен жараларды сүртіп, ерітіндісімен тамақ шайса болады. Лимон қан құрамындағы холестерин деңгейін төмендетіп, тәбетті ашады. Лимон құрамындағы Р дәрумені қан тамырларын беріктендіріп, қан қысымын көтереді. Әрине лимонның ең танымал қасиеті – жұқпалы тұмау ауруына төтеп бере алуы.
Лимон зиян емес пе?
Лимонның осыншама пайдасына қарамастан, ол да зиян болуы мүмкін. Тым көп мөлшерде қабылданған лимон ем емес, керісінше болуы мүмкін. Лимон қатты аллергия қоздырғышы болуы мүмкін. Лимонды тіс эмальдары нашар жандар сирек жегені дұрыс, лимон шырыны оны біржолата құртуы мүмкін. Тамағы қабынған, ісінгендер де лимон жемегендері жөн, лимон тамағыңызды ашытып, күйдіріп жібере алады. Гастрит, асқорыту жолдарының ауруына шалдыққандарға лимон жеуге мүлдем тыйым салынған.
Суық түскенде, лимон таптырмас өнім болып табылады: С дәрумені иммундық жүйені нығайта түседі, хош иісі жігерлендіреді, ал шай мен лимон қосылған бәліш әсерін күшейтеді.
Ашық сары жемістер алғаш рет XII ғасырда айтылған және Үндістан, Қытай және Тынық мұхиты тропикалық аралдарынан шыққан. Бүгінгі таңда лимон субтропикалық климаты бар елдерде кеңінен өсіріледі – жыл сайын әлемде 14 миллион тонна лимон жиналады екен. Көптеген жемістер сияқты лимон көктемде гүлдеп, күзде жеміс береді.
Лимонның пайдасы
100 г лимонның құрамында 29 калория бар. Егер сіз лимонды қантпен бірге тұтынсаңыз, онда калория мөлшері 209 калорияға дейін көтеріледі. Егер сіз лимон, зімбір және бал қосылған су немесе шай ішсеңіз, онда әр стақан сіздің рационыңызға 60 калория қосады екен.
Лимон жұмсағы лимон және алма сияқты органикалық қышқылдары, пектин заттары, қант (3,5% дейін), каротин, фитонцидтерге бай. Лимонның құрамында келесідей дәрумендер бар: тиамин (В1 дәрумені), рибофлавин (B2), аскорбин қышқылы (С дәрумені), рутин (витамин Р), сонымен қатар флавоноидтар, кумарин туындылары (антикоагулянт ретінде қолданылады), гесперидин (қан тамырларының қабырғаларын нығайтуға көмектеседі), эриоцитрин және эридиктиол (артық майдың жиналуын азайтуға көмектеседі). Тұқымының құрамында май және ащы зат лимонин болады. Бір қызығы, лимон жапырақтарында да С дәрумені, ал қабығында цитронин гликозиді болады екен.
Лимонның хош иісі өсімдіктің әр түрлі бөліктерінде кездесетін (лимонды) эфир майына және терпеннің хош иісті молекулалары, α-лимонен (90% -ға дейін), цитральға байланысты. Аромотерапияда лимон майы бас ауруы, мазасыздық, жаман көңіл-күй, депрессияға қарсы қолданылады.
Лимонның жүрек денсаулығы үшін (инфаркт қаупін азайтады), холестеринді төмендету, қаназдықпен күресу (С дәрумені өсімдіктерден темірдің сіңірілуіне жақсы ықпал етеді) сияқты пайдасы ғылыми дәлелденген. Лимондар бүйрек тастарымен күресуге көмектеседі екен, ол үшін күніне жарты стақан лимон шырынын ішу қажет. Лимонның эфир майы және ақ бөліктерінде болатын заттардың жоғары концентрациясы жануарларға жасалған зерттеулерде ісікке қарсы әсері бар екендігі анықталған.
Ал лимонның салмақ жоғалтуға тигізетін пайдасы асыра сілтеушілік екен. Лимон құрамындағы пектин сізге қаныққандықты сезінуге көмектеседі, бірақ ол әдетте жеуге болмайтын ақ бөлігінде болады. Сондай-ақ, қабығында болатын полифенолдар салмақ жинауды азайтуға әсер етеді. Алайда бұл зерттеу тышқандарға ғана жүргізілген.
Лимонның зияны
Лимон қышқылы ойып түсетін зат және органикалық еріткіш болып табылады. Ол тіс эмаліне теріс әсер етеді, сондықтан лимон жегеннен кейін аузыңызды таза сумен шайған дұрыс. Қолдың терісіне лимон шырынын үнемі тигізу саусақтың терісінде ауырсынуды тудыруы мүмкін.
Суық тию кезінде лимон қолдану керек пе?
Суық тию кезінде С дәруменінің иммунды жүйеге әсері туралы не айтуға болады? Ғалымдар С дәруменінің мөлшері лимонға қарағанда апельсинде жоғары екенін атап өтті. Сондай-ақ, суық тию кезінде тиімді болу үшін күніне 1000 мг С дәрумені қажет, ал салмағы 80 г болатын бір лимонның құрамында бар-жоғы 42,5 мг С дәрумені болады екен. Дәрігерлер қажетті мөлшерді алу үшін С дәрумені бар дәрілерді қолдануды ұсынады.
Лимон және зімбір қосылған бал: рецепт
Таңқурай шайынан кейін суық тиюге қарсы ең танымал табиғи құрал – бұл қайнаған ыстық су, лимон және зімбір қосылған бал қоспасы.
Лимондарды жақсылап жуып, қайнаған сумен шайып, қабығымен қоса кесіңіз. Зімбірді аршып, кішігірім бөліктерге кесіңіз. Лимон мен зімбірді ет тартқыштан өткізіңіз немесе блендермен майдалап, қоспаға бал қосып, араластырыңыз. Тоңазытқышта сақтаған жөн. Шаймен бірге немесе жылы шайға қосып ішіңіз.
Лимонның жүрек денсаулығына (оның ішінде инфаркт қаупін төмендетуге), холестеринді төмендетуге, анемиямен күресуге (С дәрумені темірдің өсімдіктерден сіңуін жақсартады) пайдасы ғылыми дәлелденген. Лимон бүйрек тастарымен күресуге көмектеседі деп есептеледі (бұл үшін күніне ½ кесе лимон шырыны қажет). Лимон эфир майы мен ақ бөліктерден табылған заттардың жоғары концентрациясы жануарларға жүргізілген зерттеулерде қатерлі ісікке қарсы әсері бар екендігі дәлелденді.Сонымен қатар, лимонның артық салмақтан арылту үшін артықшылығы асыра сілтеу болып шықты. Лимондағы пектин сізге қанықтылықты сезінуге көмектессе, ол ақ түсте болады, оны әдетте жеуге болмайды. Сонымен қатар, терінің құрамындағы полифенолдар салмақтың өсуін азайтуға әсер етеді.
